1.
Сөздердің байланысу формаларына (типтеріне) қиысу, қабысу, менгеру, матасу, жанасу сияқты синтаксистік байланыс түрлері жатады.
2.
Меңгеру – синтаксистік байланыс түрлерінің бірі.
Меңгерудің бағыныңқы сыңарлары барыс, табыс, жатыс, шығыс, көмектес септік тұлғалары арқылы басыңқы сыңармен байланысады.
Мысалы:
1.Менің әпкем қаладан келді.
( қаладан келді- етістікті менгеру)
2. Мұғалім балаларға айтты. (балалврға айтты-барыс септігі арқылы жасалған меңгеру)
3.
Қабысу - сөздердің бір-бірімен ешбір жалғаусыз, шылаусыз, тек іргелес тұру арқылы байланысу түрі.
Мысалы: қызық кітап, ақ жаға, алтын сағат.
Мен базардан алтын сағат көрдім.
4.
Жанасу деп-алдыңғы сөздің соңғы сөзбен шылаулар арқылы немесе ешбір жалғаусыз, түбір тұлғаларында тұрып, орын жағынан бірде іргелес, бірде алшақ байланысуы аталады.
Мысалы: шарықтап ұшу, шарықтап көкке ұшу.
сұрақ:
1.мұнай өндіруден қазақстан нешінші орында?
2.неше стансы жұмыс істейді?
3-неше тонна мұнай өндіріледі?
Диолог:
Дина-Сəлем,қалайсың
Диас-сəлем ,жпқсы өзің
Дина-ұй тапсырмасын орындадың ба?
Диас-Жоқ орындай алмадым,көмектесе аласың ба?
Дина-Иа,əрине көмектесем,тапсырмаңды көрсетесің бе.
Диас-қазір күте түр,мінекей
Дина-ммм,иа күрделі екен
Диас-иа
Дина-сенен сұрап тұр,қазақыстанда мұнай өндіріле ме деп?
Диас-иа өндіріледі.
Дина-иа дұрыс өндіріледі,неше тонна жəне əлем бойынша нешінші орында?
Диас-ммм 32 милион тонна жəне 18орында.
Дина-дұрыс айтасың,енді осыны дəптеріңе жазып ал.
Диас-рахмет!
Дина-оқасы жоқ,кездескенше!
Сұңқарлар — сұңқартәрізділер отрядының жыртқыш құстар тұқымдасы.
Тұқымдаста 11 тек пен 58 биологиялық түрлер бар. Ең кішкентайы - карликті сұңқар, дене тұрқы 15-19 см.
Антарктидадан басқа жерлерде тундрадан тауға дейін (шөлді аймақтарда да) кең таралған. Қазақстанда 7 (ителгі, бөктергі, тұрымтай, жағалтай, лашын, ақтырнақ, бөктергі, күйкентай) түрі бар.
Жұптасып тірлік етеді. Мекиені үш-төрт жұмыртқа табады. Көп сәттерде тасқа ұялайды. Жұмыртқасын бір ай мөлшері басып, балапан шығарады. Балапаны бір жарым ай мөлшерінде ұшады. Сұңқарлар өз ауын (жемін) күндіз аулайды да ұшқан құстың көбіне қожа. Сұңқар өз жемін көп сәттерде аспанда теуіп түсіреді. Кішігірім құстарды жерге жеткізбей, қайта оралып, іліп әкететін кездері де болады. Көп уақытта жерде отырған құстарды өздері үркітіп барып, теуіп түсіреді. Қоян сияқтыларды қашып бара жатқанда-ақ тебеді. Ақ сұңқарды құсбегілер саятшылық жасайтын аңшы құс ретінде қолда ұстайды. Ақ сұңқар өте сирек кездесетін құс болғандықтан, қорғауға алынып, Қызыл кітапқа енгізілген.