Ескерткіш–
кең мағынасында — елдің, халықтың мәдени мұрасының жалпылама атауы. Тарих және мәдениет ескерткіштерінің жиынтығы мұражайлық, көрмелік маңызы бар заттар мен жылжымайтын ескерткіштерді (құрылыстарды, ғимараттарды, т.б.) қамтиды. Ортақ типологиялық белгілері бойынша ескерткіштерді негізгі 4 түрге бөледі: археологиялық ескерткіштер, тарихи ескерткіштер, сәулет өнері ескерткіштері, монументтік (мүсін) өнері ескерткіштері. Сондай-ақ, ескерткіштерге тарихи-танымдық немесе тарихи-көркем құндылығы бар жазбаларды да жатқызуға болады. Яғни адамзаттың көне заманнан күні бүгінге дейінгі дамуы жолындағы түрлі саладағы аса маңызды жетістіктерінің ерекше, қайталанбас заттық-рухани үлгі-нұсқаларын; адам өміріндегі оқиғаларды, белгілі бір елдің, халықтың басынан кешкен тарихи кезеңін еске түсіретін құндылықтарды, қастерлі мұраларды ескерткіш деп атау қалыптасқан. Оларды шартты түрде ауыз әдебиеті ескерткіші, жазба ескерткіш, өнер ескерткіші, сәулет ескерткіші, археологиялық ескерткіш, ұлттық дәстүрлі қолөнер ескерткіші, діни ескерткіш, т.б. деп те түрліше жіктеуге болады. Мәселен, адам қабірінің басындағы оба, қорған, дың, сондай-ақ, сақ дәуірінен, көне түркі, қыпшақтар кезеңінен жеткен тас мүсіндер, сынтас, сартас, құлпытас, қойтас, үштас, бестас, сағана, төртқұлақ, кесене, т.б. археологиялық және сәулет ескерткіштері — ең алғашқы ескерткіш түрлері қатарына жатады. Тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау мемлекеттік деңгейдегі шара болып табылады және өскелең ұрпақ тәрбиесінің маңызды бөлігін құрайды
Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзені бойында табылды,кейін Енисей өзенің жоғарғы ағысында. Кейде руник жазбасы дейді. Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде 17 ғ бұрын жасалган деп есептеледі.
2.Құтылағұлы Күлтегін - екінші Шығыс Түркі қағанаты әскер інің бас колбасшысы
3.күлтегін жеті жаста болған, он жасында ұмай атты шешесінің қолында ер болды
4. Ағасы Қапаған
5,сорян не знаю
6. Әр жорықта ол аттарын ауыстырган
7.қырғыз қағанаты
8. Күлтегін тым ерте есейген, ол өзінің елін қорғады
2.Менің мектебіме № 5 автобус барады
3 Мен № 1 мектеп -гимназиясында оқимын.
4 Біздің мектеп үш қабатты.
5,Менің мектебім үш тілде білім береді.