Еліміздің аумағының үлкендігі, табиғат жағдайлары мен ресурстарының алуан түрлілігі географиялық еңбек бөлінісінің (ГЕБ) негізі болып табылады.Географиялық еңбек бөлінісі - жекелеген аудандардагы өнеркәсіп салаларының және ауыл шаруашылыгының қалыптасу мүмкіншілігін анықтайды.Мысалы, Солтүстік Қазақстан облысының агроклиматтық жағдайы егіншілікпен айналысуға, ірі кара өсіруге мүмкіншілік береді. Ал оңтүстік батыстағы Маңғыстау облысыньің табиғат жағдайы ауыл шаруашылығында тек қана кой, түйе шаруашылыгын дамытуға қолайлы.Мамандану: кәсіпорындарға жөне жеке аймақтарға байланысты немесе бірнеше облыс аумағына тән болуы мүмкін. Салалардың мамандануын қалыптастыру үшін төмендегідей жағдайлар керек:
- Сол аумаққа кажетті өнім түрлері мүмкіндігінше артық ендірілуі тиіс. (Артылған өнім керші аудандардың қажеттілігіне жұмсалады.)
- Өнімнің өзіндік құны басқа аудандарға қарағанда арзан болуы тиіс.
- Табиғи ресурстар мен оны игерудің колайлы жағдайы ұзақ жылдарға есептеліп, оны тасымалдау үшін көлікпен камтамасыз етілуі кажет.Мамандандыру нәтижесінде экономикалық аудандар, яғни өзінің мамандандырылуымен, сондай-ақ шаруашылықты кешенді дамыту жолдарымен, өзіндік географиялық жағдайымен, табиғи және еңбек ресурстарымен ерекшеленетін аймақтар калыптасады.Қазақстан аумағы бес экономикалық ауданға бөлінеді: Орталық, Шығыс, Батыс, Солтүстік жәнө Оңтүстік.Мамандануды анықтаудың төмендегідей көрсеткіші бар. Яғни мамандану коэффициентінің формуласын қолданамыз.K=F/Х Бұл жердегі A - мемлекетіміздің жалпы өндірісіндегі аудан өнімінің үлесі (белгілі бір сала бойынша).Егер К - 1-ге тең болса, саланы маманданған сала деп есептеуге болады. Мысалы, республикамыздағы мұнай өндірісінде Батыс Қазақстанның үлесі 81% болса, халық саны 17%, яғни мамандану көрсеткіші К - 4,8. Сондықтан да мұнай өнеркәсібі Батыс Қазақстанның маманданған саласына жатады.
Қашық жердің сәлемін,
Тез-ақ алып келемін.
/ Жеделхат/