«Доьзал» дешан маь1на дан г1оьртича, гучудолу иза «доь» бохучу орамах хилар. «Доь шен маь1ница «х1у» дашна гергахь ду. Нохчийн маттахь иза дисна х1окху тайпанчу аларшкахь: «доь доцуш вайна», «доьза вайна». И бохург цхьа а лар а йоцуш, т1аьхьадисина цхьа цуьрриг х1ума а доцуш стаг вар ду. Доьзал - и доь (х1у) хилар, доь долор ду.
Доьзал - иза боьрший, стей ши адам дино а, шен къоман 1адато а ма бохху, цхьаьна даха а, шайн т1аьхье йоло а вовшахкхетар ду. Нохчийн 1адатехь доьзал да-нана, бераш хилла ца 1а. Доьзал - иза да, нана, бераш, церан деда, денана, дейижарий, девежарий, цаьрца цхьаьна тховк1елахь, я кертахь 1аш болу чоьхьара кхин гергара нах а бу. Доьзалал шуьйра кхетам бу «цхьана ц1ийнан нах бохург. Цо чулоцу цхьана дех схьабевлла шича-маьхчаллехь болу гергара нах.
Доьзал, массо а декъашхо меттахь волуш, буьззина а, я буьззина боцуш а (т1ера да, я нана д1аяьлла; я ший а д1адаьлла гергарчу стага дола деш) хила тарло. Бакъду, доьзал алар нийса хир ду, нагахь цхьаьна дехачу адамийн, ц1ийца гергарло хилла ца 1аш, оьздангаллин мехаллех болу кхетамаш цхьатера а, вовшашна юккъехь сий-ларам а хилахь.
Доьзал кхоллар а, иза кхетош-кхиор а стагана дахарехь т1ех1уьттучу зерех уггаре коьртачарах цхьаъ ду, х1унда аьлча, Дала боху Шен Сийлахьчу Къуръанчохь, Ша адаме хаттам бийр болуш кхо х1ума ду: адамах шех а (цо лелийнчух, дийдинчух...), цуьнан доьзалх а, цуьнан даьхнех а. Цундела шен доьзал дас, я нанас охьатасар, я к1езиг х1ума бахьанехь вовшах а къаьстина, шайн берийн дахар дакъаздаккхар доккха къа ду.
Доьзал - иза шина аг1ор долу жоьпалла ду: денненан берашна хьалха, берийн дений-нанний хьалха. Lен-ненан жоьпалла хьалххехь д1адолало, бер дуьненчу даларца. Оцу дийнахь дуьйyа д1адоло дезаш ду иза кхетош-кхиор. Бераца доьзна цхьа а х1ума а дац к1езиг. Цундела бен а доцуш хьежа мегар дад оцу г1уллакхе.
Первое известие о его статусе относится к 1844 году, когда в Чебоксарском городском магистрате Прокопий получил свидетельство на право торговли 4-го рода. Через 2 года он значится в документах как крестьянин, торгующий по свидетельству 3-го рода, и это положение сохранялось за ним почти 20 лет. С 1865 года в документах он числится как крестьянин, торгующий по свидетельству купца 2-й гильдии. с 1868 года – как крестьянин, торгующий по свидетельству 1-й гильдии. В дореформенный период Прокопий Ефремович вместе с отцом вели обширную хлебную торговлю. Солидную прибыль им приносила продажа муки в Петербурге, а также в Нижнем Новгороде, Рыбинске и других поволжских городах. Попутно вывозили яйца, мёд, хмель, изделия местных кулеткачей, ввозили различные промышленные изделия и товары массового потребления: соль, сахар, чай, железные и скобяные изделия, платки, предметы украшения. Для их реализации в Чебоксарах открыли ряд лавок, магазинов и крупных складов. Наиболее интенсивно торгово-промышленная деятельность Ефремовых разворачивается в пореформенные годы. Им принадлежала самая крупная по масштабам производства кулеткацкая мастерская в городе. В конце 60-х гг. 19 в. в этом заведении было занято 30 взрослых рабочих и 60 подростков, которые ежегодно изготовляли до 30 тыс. шт. кулей. Ефремовы владели также 3 самыми мощными по тем временам в уезде и городе водяными и ветряными мельницами. В 1869–71 гг. и 1881–86 гг. Прокопий Ефремович занимал должность директора Чебоксарского городского общественного банка, а также в разные годы являлся членом учётного комитета и членом правления банка. С 1875 года П.Е. Ефремов значится как чебоксарский купец 1-й гильдии, в 1890-е гг. именуется как чебоксарский купец без указания гильдейского признака и выступает одновременно в роли купца и промышленника. В конце 19 – начале 20 вв. общий оборот торгово-промышленной деятельности Ефремовых составлял около 500 тыс. руб. в год. Самый большой приток капитала был от лесопильного завода, открытого в 1890 году братьями Прокопием и Михаилом (1823–94) в Чебоксарах. Строевой лес и лесоматериалы братья получали в Ветлужском уезде Костромской губернии, где у них имелось имение в селе Михайловицы общей площадью 56,7 тысяч десятин. В октябре 1906 года основан торговый дом «П.Е. Ефремов с сыновьями» с общим капиталом в 325 тыс. руб. Распорядителем являлся старший сын Прокопия Николай, а дети Сергей и Фёдор – членами правления. Основной вид деятельности фирмы – торговля лесом и лесоматериалами в Чебоксарах и поволжских городах[1].
«Доьзал» дешан маь1на дан г1оьртича, гучудолу иза «доь» бохучу орамах хилар. «Доь шен маь1ница «х1у» дашна гергахь ду. Нохчийн маттахь иза дисна х1окху тайпанчу аларшкахь: «доь доцуш вайна», «доьза вайна». И бохург цхьа а лар а йоцуш, т1аьхьадисина цхьа цуьрриг х1ума а доцуш стаг вар ду. Доьзал - и доь (х1у) хилар, доь долор ду.
Доьзал - иза боьрший, стей ши адам дино а, шен къоман 1адато а ма бохху, цхьаьна даха а, шайн т1аьхье йоло а вовшахкхетар ду. Нохчийн 1адатехь доьзал да-нана, бераш хилла ца 1а. Доьзал - иза да, нана, бераш, церан деда, денана, дейижарий, девежарий, цаьрца цхьаьна тховк1елахь, я кертахь 1аш болу чоьхьара кхин гергара нах а бу. Доьзалал шуьйра кхетам бу «цхьана ц1ийнан нах бохург. Цо чулоцу цхьана дех схьабевлла шича-маьхчаллехь болу гергара нах.
Доьзал, массо а декъашхо меттахь волуш, буьззина а, я буьззина боцуш а (т1ера да, я нана д1аяьлла; я ший а д1адаьлла гергарчу стага дола деш) хила тарло. Бакъду, доьзал алар нийса хир ду, нагахь цхьаьна дехачу адамийн, ц1ийца гергарло хилла ца 1аш, оьздангаллин мехаллех болу кхетамаш цхьатера а, вовшашна юккъехь сий-ларам а хилахь.
Доьзал кхоллар а, иза кхетош-кхиор а стагана дахарехь т1ех1уьттучу зерех уггаре коьртачарах цхьаъ ду, х1унда аьлча, Дала боху Шен Сийлахьчу Къуръанчохь, Ша адаме хаттам бийр болуш кхо х1ума ду: адамах шех а (цо лелийнчух, дийдинчух...), цуьнан доьзалх а, цуьнан даьхнех а. Цундела шен доьзал дас, я нанас охьатасар, я к1езиг х1ума бахьанехь вовшах а къаьстина, шайн берийн дахар дакъаздаккхар доккха къа ду.
Доьзал - иза шина аг1ор долу жоьпалла ду: денненан берашна хьалха, берийн дений-нанний хьалха. Lен-ненан жоьпалла хьалххехь д1адолало, бер дуьненчу даларца. Оцу дийнахь дуьйyа д1адоло дезаш ду иза кхетош-кхиор. Бераца доьзна цхьа а х1ума а дац к1езиг. Цундела бен а доцуш хьежа мегар дад оцу г1уллакхе.
Бер дуьненчу даьлча, цунна ц1е тиллар т1едужу дена, нагахь дийна велахь дедена а. Ц1е тилларх лаьцна цхьа стихотворени ю Дикаев Мохьмадан. Цу т1ехь винчу к1антана ц1ераш къестош ден доттаг1ий бохкуш, цхьана воккхачу стага олу: