Се́верный ура́л — часть уральских гор, простирается от косьвинского камня и соседнего с ним конжаковского камня(59° с.ш.) на юге до северных склонов массива тельпосиз, а точнее, до берега реки щугер, огибающей его с севера. уральский хребет идёт здесь строго с юга на север несколькими параллельными хребтами и увалами общей шириной до 50-60 км. рельеф среднегорный, с плоскими вершинами — результатом поднятия древних выровненных гор и воздействия последующих оледенений и современного морозного выветривания. главные вершины северного урала чаще всего расположены в стороне от водораздельного хребта: конжаковский камень (1569м), денежкин камень (1492 м), чистоп (1292 м), отортен (1182 м, на других картах высота — 1234 м)[1], кожим-из (1195 м), тельпосиз (1617 м). особый интерес представляют остатки более твердых пород — великолепные скалы и останцы. наиболее известные из них встречаются на горах мань-пупу-ньер, торре-порре-из, мунинг-тумп. северный урал — один из самых глухих и труднодоступных районов урала. медвежий угол — так называется одна из его вершин. севернее ивделя, вижая и ушмы почти нет населённых пунктов и соответственно дорог. к горам с востока и запада подступают непроходимые леса и болота. климат здесь уже достаточно суровый. в горах много снежников, которые не успевают растаять за лето. встречаются и пятна вечной мерзлоты, причём до широты конжаковского камня. и хотя ледников в этих районах нет, в карах тельпосиза — самого высокого массива северного урала — найдены два маленьких ледничка. северный урал богат полезными ископаемыми. тут добывают бокситы, марганец и железную руду, бурые угли и различные руды серовской группы месторождений. несмотря на суровость, северный урал популярен у туристов[источник не указан 1294 дня]. экстремалы на вездеходах по руслам рек добрались до печально знаменитогоперевала дятлова, где в 1959 году по неизвестным причинам погибли девять туристов из уральского политехнического института. дошли они и до уникальных скальных останцев мань-пупу-ньер.
Составь выражения и найди их значения: а) В два магазина привезли 60 одинаковых ящиков винограда, причем в первый магазин привезли 420 кг, а во второй - 300 кг. Сколько килограммов винограда в одном таком ящике? (420+300):60=720:60=12 (кг) - винограда находится в одном ящике. ответ: 12 кг винограда находится в одном ящике. Подробно по действиям: 1) 420+300=720 (кг винограда) - привезли в два магазина. 2) 720:60=12 (кг) - винограда находится в одном ящике.
б) В первый магазин привезли 19 одинаковых ящиков винограда, а во второй - 24. В первый магазин привезли на 45 кг винограда меньше, чем во второй. Сколько килограммов винограда привезли во второй магазин? 45:(24-19)×24=45:5×24=9×24=216 (кг) - винограда привезли во второй магазин. ответ: во второй магазин привезли 216 кг винограда. Подробно по действиям: 1) 24-19=5 (ящ.) винограда привезли в первый магазин меньше, чем во второй. 2) 45:5=9 (кг) - винограда находится в одном ящике. 3) 24×9=216 (кг) - винограда привезли во второй магазин.
Чиксез яшел киңлекләр, урман, кыр, күлләр илендә, инде мең елдан артык үзенең серле исеме, шөһрәтле тарихы булган Казан шәһәре Идел елгасына Казансу килеп кушылган җирдә урнашкан.
Казан − Татарстанның башкаласы. Ул татарларны бер үзәккә туплап торучы башкала − безнең рухи мәркәзебез. Ул − минем туган шәһәрем дә. Казанның, тарихчылар һәм археологлар ачыклый алган гомере генә дә 1000 елдан артып китә. Ә аңа кадәр ул күпме еллар дәвамында яшәгән, бер Ходай белә.
Казан шәһәренең салынуы турында бик күп халык авыз иҗаты ядкярләре һәм әдәби әсәрләр бар. "Хан кызы Алтынчәч", "Кабан күле", "Алпамша" әкиятләре, "Туйбикә казаны" легендалары − әнә шундыйлардан.
"Шәһри Болгарда халык бай яшәгән. Ләкин Аксак Тимер Шәһри Болгарны җимергән.
...Бер кабиләнең анасы Туйбикә карчык унбишләп кешене иярткән дә җил көймәсе белән Идел буйлап китеп барган. Ул алты потлы казанын да үзеннән калдырмаган, казанның чылбыры да алты пот икән. Шактый баргач, юлчылар яр буена төшкәннәр. Бу урын аларга ошаган. Шунда туктап, яшәп калганнар. Безгә аш-су, бәхет теләп торсын диеп, казанны күмеп куйганнар.
Шушы урында Казан шәһәрен сала башлаганнар, ди. Чылбырлы Казан әле хәзер дә шәһәр астында ята, ди, тик аны табучы гына юк, ди. Казан исеме әнә шулай килеп чыккан, имеш". ("Туйбикә казаны".)
Чынлап та, безнең халкыбыз бик кунакчыл бит, димәк, ул сыйфат безгә борынгы бабаларыбыздан күчкән. Өйгә кунак алып кайту, аңа хөрмәт күрсәтү − бүген дә халкыбызның иң күркәм сыйфатларының берсе.
Казан − тарихи шәһәр. Аның иң биек урынына Кремль диварлары урнашкан. Ә диварлар артында кызыл кирпечтән салынган Сөембикә манарасы һәм ап-ак манарасы; Казаныбызга нур чәчеп торучы Кол Шәриф мәчете бар. Казан Кремле − Бөтендөнья тарихи мирас һәйкәле дип игълан ителде.
Казаныбызга мең яшь булуга карамастан, ул яшәрә генә бара. Чөнки аны көннән-көн матурлыйлар, яңарталар. Башкалабызның иске урамнары, йортлары төзекләңдерелә. Шулай ук яңа урамнар һәм микрорайоннар да калкып чыга, метро төзелә. Казан һаман да иҗат дәрте белән рухланып яши, киләчәккә ачык йөз белән карый.
Казан − безнең республикабызның йөрәге ул, белем үзәге. Монда бик күп атаклы язучылар, галимнәр, рәссамнар, композиторлар яшәгән, укыган, иҗат иткән... Шәһәребездә бик күп уку йортлары, музейлар, театрлар, парклар бар. Казанда төрле халык вәкилләре үзара дус яшиләр һәм эшлиләр.