Пісаць Янка Лучына пачаў рана. Першы ж верш яго на рускай мове «Не ради славы или расчета» з'явіўся ў друку толькі ў 1886 г. У ім ён сцвярджае, што будзе служыць «стране глухой, забытой, где мрак невежества царит, в лачуге где, соломой крытой, мужнк печально днн влачит». Праграма ж яго паэтычнай дзейнасці, эстэтычнае крэда яскрава выражана ў перакладзе верша У. Сыракомлі «Не я пяю — народ божы». У ім Я. Лучына называе сваю творчасць голасам народа, адлюстраванаем яго дум і спадзяванняў:
З iм я злiўся з добрай волi,
Чы то ў долi, чы ў нядолi,
Чы гдзе гора абзавецца,
Як асiна, грудзь трасецца.
Беларускамоўныя вершы Я. Лучыны выйшлі асобнай кнігай «Вязынка» ўжо пасля смерці паэта ў 1903 г. у Пецярбургу. У ёй пераважае сялянская тэматыка, што было абумоўлена патрэбамі часу і літаратуры, а таксама ўплывам на творчасць паэта яго папярэднікаў. Селянін, паводле Я. Лучыны, увасабляе сабой радзіму, з'яўляецца носьбітам лепшых маральных якасцей чалавека. I, як найбольш варты прадстаўнік народа, ён займае галоўнае месца ў творчай спадчыне паэта. 3 асаблівай мяккасцю і лагоднасцю расказвае аўтар пра лёс селяніна-беларуса, яго жыццё. У вершы «Што думае Янка, везучы дровы ў горад» раскрываецца ўнутраны стан героя. Трывога, сум, перажыванні за свой горкі лёс ахапілі селяніна ў дарозе: «усюды песні і гулянкі», а ён у старой, рванай, ветрам шытай сярмяжцы едзе ў калядныя маразы прадаваць дровы, каб купіць жыта.
Нараканні на горкую сялянскую долю гучаць і ў вершах «Сівер», «Вясна». Жыццё людзей вёскі аўтар параўноўвае з лютай зімой, якая не хоча саступіць месца вясне. Веснавое ж абуджэнне асацыіруецца з надыходам лепшага жыцця. «Устрапянуўся бы дух ў чалавечай грудзі, — усклікае герой верша «Сівер», — дый забылі бы мы мора смутку і слёз». У чаканні светлай зары, шчаслівай долі праходзіць жыццё селяніна:
I не свеціць яшчэ у пацёмках зара.
Абзавіся! — гдзе ты? — за табой я пайду
На край света шукаць! — на якой ты мяжы?..
Адзавісь, эашчабеч салавейкай ў саду! —
Яснай зоркай ўзгляні! — Гдзе ты, доля. — скажы!..
(«Вясна»)
Зависимость чаще всего возникала, когда человек не мог прокормить себя самостоятельно или выплатить долг. Это происходило по разным причинам: в результате неурожаев, военных бедствий, реже старости без наследников. Такой человек обращался за покровительством к влиятельному землевладельцу. Взамен покровительства зависимые крестьяне предоставляли оброк (обычно натуральный), постепенно стала распространяться барщина, также выполняли более мелкие повинностей вроде доставки хозяйских грузов на собственных телегах.
Зависимость чаще всего возникала, когда человек не мог прокормить себя самостоятельно или выплатить долг. Это происходило по разным причинам: в результате неурожаев, военных бедствий, реже старости без наследников. Такой человек обращался за покровительством к влиятельному землевладельцу. Взамен покровительства зависимые крестьяне предоставляли оброк (обычно натуральный), постепенно стала распространяться барщина, также выполняли более мелкие повинностей вроде доставки хозяйских грузов на собственных телегах.
З iм я злiўся з добрай волi,
Чы то ў долi, чы ў нядолi,
Чы гдзе гора абзавецца,
Як асiна, грудзь трасецца.
Беларускамоўныя вершы Я. Лучыны выйшлі асобнай кнігай «Вязынка» ўжо пасля смерці паэта ў 1903 г. у Пецярбургу. У ёй пераважае сялянская тэматыка, што было абумоўлена патрэбамі часу і літаратуры, а таксама ўплывам на творчасць паэта яго папярэднікаў. Селянін, паводле Я. Лучыны, увасабляе сабой радзіму, з'яўляецца носьбітам лепшых маральных якасцей чалавека. I, як найбольш варты прадстаўнік народа, ён займае галоўнае месца ў творчай спадчыне паэта. 3 асаблівай мяккасцю і лагоднасцю расказвае аўтар пра лёс селяніна-беларуса, яго жыццё. У вершы «Што думае Янка, везучы дровы ў горад» раскрываецца ўнутраны стан героя. Трывога, сум, перажыванні за свой горкі лёс ахапілі селяніна ў дарозе: «усюды песні і гулянкі», а ён у старой, рванай, ветрам шытай сярмяжцы едзе ў калядныя маразы прадаваць дровы, каб купіць жыта.
Нараканні на горкую сялянскую долю гучаць і ў вершах «Сівер», «Вясна». Жыццё людзей вёскі аўтар параўноўвае з лютай зімой, якая не хоча саступіць месца вясне. Веснавое ж абуджэнне асацыіруецца з надыходам лепшага жыцця. «Устрапянуўся бы дух ў чалавечай грудзі, — усклікае герой верша «Сівер», — дый забылі бы мы мора смутку і слёз». У чаканні светлай зары, шчаслівай долі праходзіць жыццё селяніна:
I не свеціць яшчэ у пацёмках зара.
Абзавіся! — гдзе ты? — за табой я пайду
На край света шукаць! — на якой ты мяжы?..
Адзавісь, эашчабеч салавейкай ў саду! —
Яснай зоркай ўзгляні! — Гдзе ты, доля. — скажы!..
(«Вясна»)