Қақтығыстану – қақтығыстың жағымсыз зардабын алдын алу және даму заңдылықтары, оны шешу немесе жою әдістері туралы ғылым. Тарихи және көркем әдебиеттерде адамдар үшін күш салдары, формасы және мазмұны бойынша ерекшеленетін көптеген қақтығыстық жағдайлар келтіріледі. Мамандардың пайымдауларынша, соңғы бес мың жылда адамзат әлеуметтік қарама-қайшылықтарды шешудің ең қорқынышты формасы - он бес мың локальді және ортақ соғыстарға қатысқан.
Гераклиттің (530-470 ж.б.з.д.) ойы бойынша дүниеде бәрі ұрыс арқылы туады, ал соғыс пенен қақтығыс барлық заттың негізі. Соғыс бәрінің әкесі және бәрінің патшасы – деп санады. Ал Эпикур (341-270ж.б.д.) Гераклиттің ойымен бөлісіп, онда ұрыс адамдарды мейірімді және ұрыссыз өмір сүруге жетелейтін ұрыс деп тұжырымдады. [28,27]
Осы дәйектерге қандай қатынаста болмасақ та, өркениеттің бүкіл тарихы, кейде шешілуі күш қолдану әдістері мен тәсілдерін қолданусыз мүмкін болмайтын әлеуметтік қақтығыстардан тұрады, бұл жағдай шартсыз түрде халықтар өмірі мен әрекеттерінің барлық салаларына қалыпқа келтірілмейтін зиян келтіреді.
Тағы бір ерекшелейтін жайт, көбінесе ең күрделі байқалмайтын, анайы болып көрінетін жағдайлар, түрткілерден, себептерден туындайды, сондықтан да қақтығыстың маңыздылығы, оның құрамдас бөліктері, олардың шешу жолдарын қарастыру әлеуметтік психология ғылымының ең маңызды пәні болып табылады.
Барлық қақтығыстар адамның ішкі өмірі ерекшелігіне, сонымен қатар оның әлеуметтік қатынастарына негізделген психологиялық құрылымдардан тұратыны белгілі.
Қоғамда болып жатқан әлеуметтік процесстерді қақтығыстардың маңызды әлеуметтік мәселе болып табылатынын зерттеулерде көрсетті. Бұл бірқатар себептермен шарттасқан: қақтығыс феноменінің күрделілігі, сонымен қатар оның пайда болуын бірнеше мәнде түсіндірген.
Қақтығыс қоғамдық қатынастардың басым көзі болды. Ол айқын және латентті формаларда көрінеді. Ол тұлғааралық қарым-қатынастарға ене отырып, күнделікті өмір және мемлекеттің дамуына негізделген қақтығыстарда көрініс табады. Осындай жағдайдың басты себебі ретінде Аристотельдің (384-322ж..д.) ойы бойынша бастапқыда адамдарды табиғатынан жүйкесі жұқарған деп ойлады. Осыдан келе оның пікірі бойынша қақтығыс қоғамның қалыпты жағдайы болып саналады. Аристотель негізгі қақтығыстың қайнар көзі адамның тұрмыстық жағдайының жоғары немесе төмендігінен туындайды деп санады
Жалпы сипаттамасы. Сазан - стайная балық, орташа ұзын, кейде жоғары дене, ол жабылуы ерекше ірі қара-сары-алтын түсті чешуей. Арқамен ол қараңғы, синеватым реңкті, ал брюхе жарық қылды. Өлке әрбір қабыршақтары көмкерілген қара жолақпен, ал негіздер орналастырылған қара пятнышки құратын әсер, меніңше, золотое поле усеяно гвоздиками бастап қараңғы аумақтары шляпками. Жұлыны плавник қара-сұр түсті, құйрық қызыл-қоңыр, қалған сұр отырып, бозғылт-күлгін реңкті. Кең жұлыны плавник алдынан жабдықталған мықты пилообразно зазубренным сәулемен. Осындай луч бар және алда подхвостового плавника.
Өлшемдер. Орташа салмағы 3-4 кг-ға Жетеді, ұзындығы - 1 метр, масса - 35 кг-ға дейін өмір Сүреді 30 жыл. Сазан өте тез өсіп келеді. Соңына қарай өмірінің бірінші жылы оның ұзындығы шамамен 10 см салмағы 25-30 г қолайлы жағдайларында, екінші жылдың аяғына қарай ол салмағы 450-500 г, ал үшінші жылы басталады половая зрелость) оның салмағы жетеді 2 кг Мөлшері ересек сазан (ал ол өмір сүреді 30 жылға дейін) болуы мүмкін ұзындығы 100-120 см салмағы 20-25 кг. және одан да көп Обычнаядлина сазан 50-70 см салмағы 4-6 кг Береді үлкен ұрпақ. Ірі ересек ұрғашысы кейінге кезінде уылдырық шашу -1,5—1,8 миллион қаржы жұмсалған.
Мекендеу ортасы. Үлкен көл, өзендерінің төменгі сағасы, шұңғыма және ескі арналар. Сүйіп тұрып-қамыстан, ағаштар мен кустами. Сүйеді жылы су, бірақ барлық басқа жағдайларда сол неприхотлив, мөңке: довольствуется елеусіз оттектің судағы, яғни өте қорқады судың ластану ағындарды. Сазанов табуға болады крутой жағалауында, жақын арнасын ал егер өзен емес, кең, онда ең арнасында, әлсіз ішінде у балшықты немесе иловато-сазды түбін. Көлдерде сүйікті тіршілік ету орындарына сазан сол, және тұқы. Су асты холмы, кезеңге арасындағы тереңдігі, шекаралары отмелей, мүйістер жоғары шығанақтардың және затонов, терең ағысы қайтымды ағыммен, неровные учаскелері түбінің ірі тастармен бұл жолы шығу және қайтып келу тұраққа сазанов.
Тамақтану. Непривередлив тамақтануында. Жас сазан кормится планктон (негізінен шаян тәрізділер) мен бентосом. Ересек сазан - осы "шошқа" арасында балық: ол поедает жас өркендер сулы өсімдіктер, құрттар, жәндіктердің дернәсілдері және өздерінің жәндіктер, әр түрлі шаян тәрізділер, моллюскалар, аз кормных су айдындарында нападает тіпті жас балықтар.