Бағзы замандарда түркілер өз әліпбиін ойлап тапты. Ондағы әріптер қар бетіндегі құс іздеріне өте ұқсас, құйттай сына түріндегі сызықшалармен бейнеленді. Мұндай жазу «сына жазуы» (немесе ешкім сырын аша алмаған бұл жазулар «руна» деп аталады, руна сөзі гот тілінен аударғанда «кұпия», «сыр» деген мағына береді) деп аталады. Ертеде кағаз болмағандықтан, біздің бабаларымыз өздерінің «сына жазуларын» күміс ыдысқа, ағаш тақталарға, беті тегіс үлкен тас кесектеріне жазған. Әсіресе, осы тас тақталардағы жазбалар бәрінен де жақсы сақталған. Олар Орхон және Енисей өзендердін маңынан табылды. Сондықтан ғалымдар оларды көне түркі жазуының Орхон-Енисей ескерткіштері деп атайды. Көне түркі жазба ескерткіштері табылған аймақтарға Сібірдегі Енисей, Лена өзендерінің аңғарлары, Моңғолиядағы Орхон, Онгин, Селенга өзендерінің алқабы, Орта Азия мен ҚР-дағы Талас пен Сыр бойы, Ертіс пен Іле қойнауы жатады.
Жыламагъан балагъа емшек бермейдi. Дятя не плачет, мать не разумеет
Ата - аскъар тау, Ана - бауырындагъы буълакъ, бала - жагъасындагъы къуъракъ Отец - неприступная гора, мать - родник у подножия горы, дитя - тростник, растущий на берегу реки
Анасын коьріп къызын ал Возьми замуж дочь, прежде узнав, кто ее мать.
Агъайыннынъ алтын сарайынан ананынъ жыртыкъ лашыгъы артыкъ Дырявый шалаш матери лучше, чем золотой дворец родичей
Аькесіз жетім - жартылай жетім, шешесіз жетім - буьтін жетім Сирота без отца - полусирота, сирота без матери круглая сирота
Ананъды Меккеге уьш аркъалап барсанъ да, къарызынънан къуътыла алмайсынъ Даже если трижды мать на себе в Мекку перевезешь - с долгом перед ней не рассчитаешься
Қарға баласын аппағым дер, кірпі баласын жұмсағым дер. Ворона называет своего ребенка беленьким, ежик называет детеныша мягоньким.
Ананың көңлі балада, баланың көңлі далада. Мать думает о ребенке, ребенок - об улице.
Ананың сүті - бал, баланың тілі бал. Материнское молоко - мед, детский лепет - мед.
Ата - асқар тау, ана - бауырдағы бұлақ, бала - жағасындағы құрақ. Отец - высокая гора, мать - родник у подножья, ребенок - камыш у берега.
Бағзы замандарда түркілер өз әліпбиін ойлап тапты. Ондағы әріптер қар бетіндегі құс іздеріне өте ұқсас, құйттай сына түріндегі сызықшалармен бейнеленді. Мұндай жазу «сына жазуы» (немесе ешкім сырын аша алмаған бұл жазулар «руна» деп аталады, руна сөзі гот тілінен аударғанда «кұпия», «сыр» деген мағына береді) деп аталады. Ертеде кағаз болмағандықтан, біздің бабаларымыз өздерінің «сына жазуларын» күміс ыдысқа, ағаш тақталарға, беті тегіс үлкен тас кесектеріне жазған. Әсіресе, осы тас тақталардағы жазбалар бәрінен де жақсы сақталған. Олар Орхон және Енисей өзендердін маңынан табылды. Сондықтан ғалымдар оларды көне түркі жазуының Орхон-Енисей ескерткіштері деп атайды. Көне түркі жазба ескерткіштері табылған аймақтарға Сібірдегі Енисей, Лена өзендерінің аңғарлары, Моңғолиядағы Орхон, Онгин, Селенга өзендерінің алқабы, Орта Азия мен ҚР-дағы Талас пен Сыр бойы, Ертіс пен Іле қойнауы жатады.