Демография халықтың құрылымын , құрамын , динамикасы мен көбеюін қоғамдық - тарихи тұрғыдан зерттейтін ғылым . Бүгінгі таңда оның « экологиялық демография » деп аталатын жаңа бағыты пайда болды . Ол демографиялық үдерістердің адамның мекен ету ортасымен байланысын зерттейтін сала . Ғалымдар оны « урбанизация » үдерісімен байланыстырады , себебі демографиялық жағдайға адамның қандай экологиялық ортада өмір сүретіндігі де әсер етеді . Қазіргі кезде жер шарындағы халықтың жартысы қалтада тұрады . Ол — ең ірі және табиғи ортадан өзгеше , көптеген параметрлері бойынша экстремалды орта . Қалада техногенді қуаттың орасан зор концентрациясы жинақталады . Қала халқының санының өсуімен қатар оның жер көлемінің экологиялық жағдайы төмендейді және соған байланысты экологиялық жүйенің құрылымы да өзгеріске ұшырайды . Қазақстан Республикасы дүниежүзілік урбанизация әсерінен тысқары қалған жоқ . Қазіргі таңның өзінде - ақ қала халқының тығыздығы , соның ішінде , Алматы , Қарағанды , Шымкент сияқты ірі қалаларда бір шаршы шақырымға 200 - ден аса адам санының келуі экологиялық жағдайдың нашарлауына себеп болып отыр . Қалалардағы халық санының өсуі , әсіресе , өнеркәсіптер мен кәсіпорындарды көптеп салу кезінде шұғыл артты . Адам капиталының бір жерге топталуы бәсекеге қабілетін дамытып , орта және шағын кәсіпкерліктің өсуіне ықпал етіп , халықтың өмір сүру деңгейін көтеретіні белгілі . Алайда , бүгінгі таңда өндірістің дамуы экологиялық ахуалды күрделендіріп , қоршаған ортаға үлкен қауіп төндіріп отыр . Дүниежүзілік акпарат ұйымының мәліметтеріне сүйенсек , ауылды жерлерге қарағанда , қалалардағы атмосферадағы ауа құрамында зиянды газ күйіндегі заттар 10-25 есе , ал тозаң 10 еседей артық мөлшерде ұшырасады . Өнеркәсіп шоғырланған жерде қыс айларында тұманның түсуі және жауын - шашынның қалыптағыдан 5-10 есе артық жауатыны байқалады . Демек , қала халқының саны артса , адам әрекетінен шығатын антропогенді факторлар да жылдам өседі . Елімізде урбанизация әсерінен көптеген ауылдардан қалаға қоныс аударушылардың саны артып келеді . Бұл мәселе мемлекеттік деңгейде қарастырылғаны дұрыс болады , себебі әрбір мемлекет елдің ерекшелігін ескере отырып , өзінің демографиялық саясатын жүргізеді . Қазақстанның жері кең байтақ , ал халқының саны аз . Бұл халықтың қайта қоныстану үлгілерін жоспарлауды қажет етеді . Халық демографиясының өсуі экожүйеге қосымша экологиялын түсіреді . Сондықтан демографиялық факторлар мен урбанизация үдерісінің қоршаған орта жағдайына әсерін жан - жақты зерттеу – басты мәселелердің бірі
Мәтіннен мына сөздердің сәйкес мағыналарын табыңыз:
Ахуалға -
Басқаша -
Әлемдік -
Шоғырлануы ықпалын -
«Масғұт» - Абайдың 1887 ж. жазған дастаны.Бұл поэма туралы Абайдың өзі атап көрсеткен деректері жоқ. Бірақ шығарманың ішіндегі кейбір белгілерге қарағанда, бұның оқиғасы, тақырыбы шығыс халықтарының аңызынан алынғаны байқалап тұр.
Ең әуелгі басты кейіпкердің аты - Масғұт.Ақынды шығарманың ішінде қызықтыратын бір-ақ геройдың - Масғұттың ғана жайы. Сол Масғұтты бірнеше ерекше халдерге, уақиғаларға ұшыратып барып, Абай оған үлкен сапалы адамгершіліктің қасиеттерін бітірмек болады. Абай геройының және бір ерекшелігі - ол өзгеше көрнекті күшті ортадан шыққан адам емес. Орташа көптің бірі. Әдейі дәулет, өмір, құдірет, ақыл-өнермен асырып шығарған адам емес. Халық ішіндегі, қатардағы қалың көптің жас өкілі. Масғүтқа осындай сипат, қасиеттер беру арқылы, Абай оны өзінің жоғарыдағы атап берген Бағдатынан, Һарон-Рашидінен, Қызырынан да аулақтап бөліп шығарады. Өзі үгіттеп жүрген жақсы жастардың өз заманындағы мінез-құлқына, арманды адамгершілігіне Масғұтты үлгі етеді.2) Дастан 11 буынды қара өлең үлгісімен жазылған. Алгаш рет 1909 ж. С.-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбай ұғылының өлеңі» атты жинақта толық емес күйінде, кейін толық түрінде 1939 жылғы басылымда жарияланды. Шығарма басылымдарында аздаған текстологиялық өзгөрістер кездеседі.Поэма ағылшын, азербайжан, араб, қарақалпақ, қырғыз, қытай, латыш, орыс, өзбек, татар, үйғыр тілдеріне аударылған.