Ителгі – Қазақстанда кездесетін 9 қыранның ішіндегі ең ірісі және баспада жиі жарияланатын болғандықтан көпке таныс. Бұл құстың тағдырын мысалға алып, өркендеп өсіп тұрған түрдің тез арада сирек кездесуі және құрып кетуін түсіндіруге болады. Шамамен 25-30 жыл бұрын Қазақстанда ителгі туралы тек орнитолог мамандар ғана білетін. Ол туралы басылымдарда былай жазылған: бұл – саны біршама және кең таралған Қазақстанның ірі қыраны. Ұясы республиканың барлық жерінде кездеседі, дегенмен оның саны ешқашан көп болған емес деп жазған. Алайда ХХ ғасырдың соңғы онжылдығы бұл қыранның түбіне жетті: мыңдаған құс ұсталып, араб ердеріне жіберілді, ондаған (мүмкін жүздеген) ұялар бұзылды, құстар бұл жерде ұя салуды тоқтатты. Қазіргі кезде Оңтүстік Қазақстан және Шығыс Қазақстанда ителгінің саны өте азайып, ол тек орманды далалардағы қорықты жерлерде ұялайтын болды. Ителгі – лашыннан шамалы ірі (салмағы 0,7-1,3 кг). Бұйығы, көзге көп түсе бермейді. Шақыру айқайы – «кее-кее-кее» деп дыбыс шығарып, басқа сұңқарға белгі берсе, «кикикики» деген үрейлі дыбысы, тек ұялау кезеңінде ғана, оның өзінде сирек естіледі. Шәулісінің қанатының ұызндығы 34 – 39 см, салмағы 730 – 800 г, ұябасарының қанаты 37 – 41 см, салмағы 1000 – 1300 г. Қазақстанда ителгінің 5 түр тармағы кездеседі. Олардың реңі таралған аймағына қарай әр түрлі болып келеді. Бәріне ортақ белгі – сырт жоны қоңырқай сұрғылт, бауыры – сарғылт теңбілді болады.

Ителгі ареалы. Сары = өсетін. Көк = қыстайтын. Жасыл = жыл бойы.
Құстармен, майда сүтқоректілермен қоректенеді. Құстардан шіл, ірі үйректерді, жатыққан ителгі жекдуадақтарды да алады. Өздері ұя салмайды, қарғалардың немесе жыртқыш құстардың ағаштардағы, жартастардағы ұяларына орналасады, 2-4, сирек 6 қызғылттау жұмыртқаларын аналығы 30 күнде басып шығарады, мамықты балапандарын да аналығы жылытады, аталығы оларға жем тасиды. 2- ғана ұшады. Бұл қыран қорғаудың ерекше шараларын керек етеді. Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген.
Бұл түрді Ақсу-Жабағлы, Наурзым және Үстірт қорықтарында ғана қорғаудың жеткіліксіздігі байқалып отыр. Жаңа қорықтар ұйымдастырудан да бұрын оларды аулауға толық тыйым салу керек.
Қасқыр — жыртқыш, ол өмір сүреді ормандарда, Ресей және басқа елдерде.Бұрын олар өмір сүріп, бүкіл әлем бойынша, бірақ қазір олардың саны әлдеқайда аз. Қарсы волков болады Ресей, Канада, Еуропа мен Азия. Орыс тигізуге қасқыр әрқашан сұр. Бұл жануарлар "және" правда " жабылған сұр түспен белгіленген тері салынған затына ұқсас ит. Бірақ әлемде бар және ақ түсті және қара қасқырлар. Түсі оларда әр түрлі болуы мүмкін. Жақын туыстары қасқыр — қорқау және койот. Ал, қалай қиын емес догадаться, туыстары қасқыр — иттер үй. Көптеген, әсіресе овчарки және дворняги, өте ұқсас волков: мордой, бетке, құлақ артына, лапами, тері салынған. Тіпті іздері оларда ұқсас болғанымен, волчий след және прямее қарағанда, ит. Ғалымдардың айтуынша, иттер пайда болған ежелгі адам болды приручать волчат және өсіруге. Осы жыртқыштар жақсы емес кездесуі. Қасқыр, әдетте, өмір сүреді стаями және аң. Адам кездейсоқ набредет арналған волчью стаю болуы мүмкін, оларды өндірумен байланысты. Рас, сытые қасқырлар емес, шабуыл жасайды өздері, сондықтан тезірек кетуге, бірақ емес, бұл ретте күрт қозғалыстар.Жалпы, қазір кездестіруге волков болады барлық жерде. Олар өмір сүреді, мысалы, Сібірдегі немесе канадалық тайгада, онда адам вырубил ағаштар мен кіруіне кедергі болған жоқ жануарлар. Онда адамдар салдық, ауылдар және кенттер, өсіруге мал, қасқырлар жиі шығады аңға және нападают на сиыр, қой және ешкі. Осылай ертеде де орын алады. Бірақ дүниеде ертегілерде қасқыр кейде злым деді, ал кейде — дана басқа. Өйткені нападают олар емес, барлық қатарынан. Волчьи стаи аң " ауру жануарларды алмайтын қалай қорғануға болады және ақтау. Сондықтан про қасқыр мен бұл санитар-орман. Ол барлық жануарлар орманда бұрыннан жібермейтін еді үнемі.У қасқыр күшті аяқтары, өткір когти, чуткие құлақ, зоркие глаза және берік тістер. Ол неторопливо қашуға бойынша мәсім, аңшы ит, ал побежать өте тез, ол қуып өндіруге. Аң, олар, әдетте, стаей. Қасқырлар — қамқор ата-аналар және өте ақылды жануарлар. Олар туралы қамқорлық волчатах, ал басқа қасқырлар бірі-стаи ата-аналарына көмектеседі. Қасқырлар бөледі өндіруге барлық бірге қыстайды, переживая суық. Сондықтан, кім деп санайды волков глупыми және злыми жыртқыштар, қателесіп те жатады. Шын мәнінде, қасқыр — өте ақылды және сообразительные. Мүлдем ретінде иттер ғана емес, адамға бағынады, ал өмір сүреді, орманда өзін-өзі иелері.
Сөйлем құрамына қарай жай сөйлем және құрамалс сөйлем болып екі топқа бөлінеді . Жәй сөйлем бір ғана ойды білдіріп, бір интононациямен айтылады да, құрмалас сөйлем екі я одан да көп жай сөйлемнен құралып күрделі ойды білдіреді. Құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдер өзара мынадай жолдармен байланысады : а) Интонация арқылы іргелесе байланысады : Байжанның оны көруі біріншірет еді: орта бойлы, төртбақтау, толықша , сарғылы өңділеу, қырықты алқымдап қалған жігіт екен. Мұнда бірінші жай сөйлемнен кейін дауыс ырғағы көтеріңкі айтылып, кідіріс ұзаққа созылмай, екінші сөйлеммен ұласып кетеді де , екі сөйлемнің арасын байланыстырып, күрделі ойды білдіруге дәлекер болып тұрады. ә) Жалғаулық шылаулар (септеулік ) арқылы байланысады: Құланбай күзеуден ерет қайтып кеткен соң, өзге елдің бәрі де дағдыдан тыс күземді ерте алып көшіп еді . б) Құрмаластың құрамындағы жай сөйлемнің баяндаушы тиянақсыз тұлғада келіп, келесі жай сөйлеммен ұласып, құрмаласа байланысады. Мысалы: Құрымбайдың оқуға кетуі шын болса, ол өз ісін ойламаған жерден істеген екен. Құрмалас сөйлемдер байланысу тәсілдеріне қарай үш түрге бөлінеді: 1. Салалас құрмалас . 2. Сабақтас құрмалас. 3. Аралас құрмалас.
Ителгі – Қазақстанда кездесетін 9 қыранның ішіндегі ең ірісі және баспада жиі жарияланатын болғандықтан көпке таныс. Бұл құстың тағдырын мысалға алып, өркендеп өсіп тұрған түрдің тез арада сирек кездесуі және құрып кетуін түсіндіруге болады. Шамамен 25-30 жыл бұрын Қазақстанда ителгі туралы тек орнитолог мамандар ғана білетін. Ол туралы басылымдарда былай жазылған: бұл – саны біршама және кең таралған Қазақстанның ірі қыраны. Ұясы республиканың барлық жерінде кездеседі, дегенмен оның саны ешқашан көп болған емес деп жазған. Алайда ХХ ғасырдың соңғы онжылдығы бұл қыранның түбіне жетті: мыңдаған құс ұсталып, араб ердеріне жіберілді, ондаған (мүмкін жүздеген) ұялар бұзылды, құстар бұл жерде ұя салуды тоқтатты. Қазіргі кезде Оңтүстік Қазақстан және Шығыс Қазақстанда ителгінің саны өте азайып, ол тек орманды далалардағы қорықты жерлерде ұялайтын болды. Ителгі – лашыннан шамалы ірі (салмағы 0,7-1,3 кг). Бұйығы, көзге көп түсе бермейді. Шақыру айқайы – «кее-кее-кее» деп дыбыс шығарып, басқа сұңқарға белгі берсе, «кикикики» деген үрейлі дыбысы, тек ұялау кезеңінде ғана, оның өзінде сирек естіледі. Шәулісінің қанатының ұызндығы 34 – 39 см, салмағы 730 – 800 г, ұябасарының қанаты 37 – 41 см, салмағы 1000 – 1300 г. Қазақстанда ителгінің 5 түр тармағы кездеседі. Олардың реңі таралған аймағына қарай әр түрлі болып келеді. Бәріне ортақ белгі – сырт жоны қоңырқай сұрғылт, бауыры – сарғылт теңбілді болады.

Ителгі ареалы. Сары = өсетін. Көк = қыстайтын. Жасыл = жыл бойы.
Құстармен, майда сүтқоректілермен қоректенеді. Құстардан шіл, ірі үйректерді, жатыққан ителгі жекдуадақтарды да алады. Өздері ұя салмайды, қарғалардың немесе жыртқыш құстардың ағаштардағы, жартастардағы ұяларына орналасады, 2-4, сирек 6 қызғылттау жұмыртқаларын аналығы 30 күнде басып шығарады, мамықты балапандарын да аналығы жылытады, аталығы оларға жем тасиды. 2- ғана ұшады. Бұл қыран қорғаудың ерекше шараларын керек етеді. Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген.
Бұл түрді Ақсу-Жабағлы, Наурзым және Үстірт қорықтарында ғана қорғаудың жеткіліксіздігі байқалып отыр. Жаңа қорықтар ұйымдастырудан да бұрын оларды аулауға толық тыйым салу керек.