Берілген билетке жауап.
1 сұрақ.
Қазақтың ақ батасы ұрпақтарын адамгершілікке, имандылыққа, ақыл мен парасаттылыққа, шешендікке баулыған. Батаның түрлері -біздің данагөй бабаларымыз: «Жауынмен жер көгерер, батамен ел көгерер», - деп айтып кеткен ғой. Бата беру- адал ниет, жақсы тілек білдірудің ұлттық дәстүрі. Халық ақ батадан-рухани қуат алады, ол жақсылыққа жол ашады деп сенеді. Сондықтан да қазақтар ежелден-ақ қадірлі қариялардан, атақта батыр билерден, шашашсына шаң жұқпайтын ақындардан бата алуға құштар болған.
Ата-бабаларымыздың өсиетнамасы ақ батаның шығу тарихы әлі терең зерттелген жоқ. Батаның мақсаты: алғыс айту, ақ ниет, ақ тілек білдіру. Қазақ халқы ақ батаның ізгі сөздеріне сүттей ұйып, оның құдіретті күшіне шексіз сенеді. Жақсы бір істі қолға алғанда өз мақсатына жету үшін Аллаһ Тағалаға жол іздеп, оны жаратқан иеміздің рұқсатымен бастау үшін әуелі ниетін түзеп, бүкіл ойын, тілегін шарболаттай сығымдап, сөз арқылы бір арнаға құйып, Раббымыздан «ісімді оңғара көр»,-деп сұрайды.Басқаға тілек айтып, бата бергенде де оның қабыл болуын Аллаһ Тағаладан тілейді.
Батаның түрлері:
1. Нәрестеге бата
2. Асқа бата
3. Ұлға бата
4. Қызға бата
5. Келінге бата
6. Сапар бата
7. Жастарға бата
8. Сүндет той батасы
9. Наурыз батасы
10. Ораза айт батасы
11. Жарапазан батасы
12. Ас қайыру батасы т.б.
2 сұрақ.
Тұрақты сөз тіркесі, фразеологиялық тіркес – екі немесе одан да көп сөздердің тіркесуінен жасалып, бір ұғымды білдіретін бейнелі сөздер тобы.
Тұрақты сөз тіркесінің құрамындағы сөздер өздерінің дербес мағыналарынан ажырап, жеке-дара сөздерге балама ретінде жұмсалады, олардың тіркестегі мағынасы жеке тұрғандағы мағынасына сай келе бермейді (көре алмау – қызғану; іші күю – өкіну, т.б.) тұрақты сөз тіркесі бірнеше топқа жіктеледі: идиомалық тіркестер немесе идиома (қабырғаңмен кеңес, ешкімнің ала жібін аттама); мақал-мәтел (Ел үмітін ер ақтар, ер атағын ел сақтар; Өнерлінің өзегі талмас).
3 сұрақ.
Ит өлген жер – алыс;
Қырғиқабақ болу – ұрысу;
Ешкімнің ала жібін аттамау - ешкімнің жолын кеспеу,қарғысына жолықпау.
Адамның қалаған нәрсеге қол жеткізе алмауының себебі көбінесе жағдайлар емес, сонымен қатар мүмкіндіктерімізден толықтай пайда көруге кедергі жасайтын ішкі сеніміміз.Адамның мүмкіндіктері іс жүзінде шектеусіз.Ия,сіз өзіңіз қалаған нәрсеге ие бола аласыз:денсаулық, бақыт,мансап және т.б
Біздің қабілеттеріміз қайда жасырулы? Әрқайсымыздың ішімізде деп ойлаймын.Бұл - біздің миымыз. Ғалымдар дәлелдегендей,тіпті ең танымал ойшылдар оны 25% ғана пайдаланады екен.Қалған 75% қолданылмайды.Миымыздың көп қорын қолдану мүмкіндігі бізге не береді? Сіз таңқаларсыз, бірақ бұл адамды құдіретті етеді.
Миымыз біздің ойлау процестерімізді басқарғандықтан,мұнда әртүрлі деструктивті ойлар мен теріс көзқарастар болады.Және бұл дегеніміз,біз ішінен өзіміз қалаған нәрсеге жету мүмкіндігінен айырылып, өзіміз қалаған адам болуға кедергі жасаймыз.Біздің миымызда: "Мен ешқашан істей алмаймын ...","мен жеткілікті түрде жақсы емеспін...» және тағы басқалар сияқты ойлар бар. Бірақ тәжірибе көрсеткендей адам осындай күмәндардан айрылса,өзіның биікке қалай көтерілгенін де байқамай қалады.Бұған мысал ретінде, Гиннестің рекордтар кітабындағы көптеген атақты адамдардың іс-әрекеті.Өткен ғасырда өмір кешкен Трояны ашқан ғалым Шлиман 22 тілді білген екен. Моцарт 5 жасында симфония жазса,тас керең Бетховен өлмес классикалық музыкалық шығармалар қалдырды.Олардың құпиясы қарапайым:олар өздерінің қабілеттеріне күмәнданбаған.
Және бұл адамның физикалық қабілеттеріне де қатысты.Көпшілігіміз ауыр машина көтеру үшін жеткілікті физикалық күш сезінбейміз.Бірақ дөңгелектің астына түсіп қалған балаларды құтқаруға тырысатын аналар ауыр автомобильдерді өз күштерімен көтерген жағдайлар бар.Олар күнделікті өмірде бұны ешқашан істей алмаған еді,бірақ стресстік жағдайында баламды құтқарам деген оймен олардың барлық шектеулі көзқарастары жойылып кеткен.Осындай мысалдар өмірде өте көп.
Қорытындылай келе,біздің санамыздағы шектеулерді өзге емес,өзіміз орнатамыз.Біз өзімізді жеткіліксіз талантты, табысты,күшті, бақытты деп санамаймыз.Осындай кедергілермен күресуге,оларды керісінше ауыстыруға және осылайша қажетсіз кедергілерді жоюға болады. Біз өзімізді өзіміз ғана жаратамыз және біздің болашағымыз тек өзімізге байланысты.
Ғалым Боқаш – 1976 жылы 19 маусымда Шығыс Қазақстан облысы, Мақаншы ауданында дүниеге келген. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-да "Шығыстану-үнді филологиясы" бойынша үздік дипломмен, Оксфорд университетін "Оңтүстік Азия тарихы мен саясаты" бойынша MPhil дәрежесі бойынша тәмәмдаған.
ҚазҰУ-да урду және хинди тілдерінің оқытушысы, "Қазақ әдебиеті" газеті мен "Хабар" агенттігінде шығармашылық қызмет, "Қазақстан" республикалық телерадиокорпорациясында шығармашылық және басшылық қызмет, Алматы қаласы әкімінің орынбасары, Қазақстан Республикасының Иран Ислам Республикасындағы елшілігінің кеңесші-уәкілі болып қызмет атқарған.
2010 жылғы сәуір айынан бері "Азат Еуропа/Азаттық радиосы" корпорациясының қазақ қызметінде онлайн-продюсер.
Ғалым Боқаштың 16 жастағы кезі
"16 жасыма хат"
"Сәлем, бозбала Ғалым!
Болашақтан хат жазып отырған – 37-ге толған өзің. Жеке өміріңе қатысты алдыңнан шығатын барша қуаныш пен қиындықты тізіп сақтандыра бергім келмейді - өйткені бәрібір өз қалауыңа сәйкес қимылдайтыныңды білем. Өмірлік тәжірибенің мәні де сол - өз қолыңмен жасаған қателіктен сабақ алып, өз күшіңмен жеткен табысты тиімді етіп жұмсау.
Бірақ құп көретін болсаң, өзіңе айтар бірнеше өтінішім бар.
Бірінші өтінішім - әке-шешеңнің ең бір қиын шешім қабылдайтын кезінде екеуіне бірдей сүйеу бол. Отбасылық және туыстық қарым-қатынаста бірінікі жүз пайыз дұрыс, екіншінікі жүз пайыз теріс, қарама-қарсы екі жақ болмайтынын; бір-біріне байланған көп жақ болатынын ерте түсінуге тырыс. Ол жақтар ажыраған сайын сен де кеми түсесің. Ал ол жақтар жақындай түскен сайын сен де толыға бересің.
Екінші өтінішім - өзіңе жақын болуға ұмтылған барша жақсы жандарды әр алуан жеке дүниетанымдарына қарамастан айнала дос тұт. Бір аңыз бойынша замандастары Ескендір Зұлқарнайыннан оның осыншама табысқа жетуінің сырын сұрапты. Сонда Ескендір айтыпты: "Оның сыры біреу-ақ. Дұшпандарыма әділ болдым, көпшілігі серігіме айналды. Серіктеріме адал болдым, көпшілігі досыма айналды".
Үшінші өтінішім – мамандық таңдаған кезде соңғы сәтте шешіміңді күрт өзгертпе. Сенімсіздік пен "Қазақстанда оқуы жоқ екен" деген сылтауды ысырып тастап, бірден өзің ойлаған шетелдік университетке құжат тапсыр. Бала кезіңнен көкейіңде жүрген арманыңнан айныма. Өзіңе сен, саған болашақтан хат жазып отырған "өзіңе" және сен – астроном болу, сол арқылы көкейіңдегі ең басты сауалыңа жауап табу қолыңнан келеді.
Төртінші өтінішім – екеуміз ғана білетін "бала махаббатың" қалыптастырып кеткен биік идеалды әр бейнеден бір табуға тырысып, өзіңнің де, өзгенің де жүрегін ауыртпа. Қиялыңдағы қыз 27-ге толған кезіңде өзі-ақ ойламаған жерден кезігеді. Сипаттарын жаза алмаймын. Оның қажеті де жоқ. Өйткені ол адамға ешқандай себепсіз ғашық боласың".
Құрметпен, өзің
2013 жылғы қарашаның 3-і