Ордада ханның қасында әр уақытта ақылшы жыраулар болған. Жыраулар - халық поэзиясын жасаған ақылғөй даналар. Олар заманының өздері куә болған елеулі уақиғаларын, тарихи кезеңдерді жырға қосқан...
Жыраулар поэзиясына дейінгі әдебиет халык жасаған ауыз әдебиеті деп аталды. Жыраулар поэзиясы Қазақ хандығы құрылғаннан бастап (XV ғасыр) өріс алды. XV ғасырда Асан Қайғы, Казтуған жыраулар өмір сүрді.
Жырауларды халык, қадір тұтқан. Ел толқыған кезде, бүліншілік шыққанда немесе ел шетіне жау келғен кездерде ақыл, кеңес сұрайтын болған. Мұндай кезде жырау жұртшылықты абыржымауға шақырып, оларға күш-қуат беріп (дем беріп), істің немен тынатыны жайлы болжамдар айтып отырған. Жыраулар поэзиясы ХV-ХVII ғасырлар аралығын қамтиды.
Жырау деген атау "жыр" сөзінен шыққан. Жыршы деп көптеген эпостық жырларды жатқа білетін, дайын репертуары бар айтқыштарды таныған.
Жыраулар өз шығармаларын ақыл-нақыл, өсиет түрінде айтқан. Олардың толғауларының негізгі тақырыптары - туған жерді, елді сүю, Отанды қорғау, елді бірлікке шақыру, адамгершілік қасиетті насихаттау.
"Көз" сөзіне лексикалық талдау.
1. Сөздің атауыш (номинатив) немесе тура мағынасы – затты, құбылысты білдіреді.
2. Сөздің шығу тегіне байланысты туған мағынасы:
а) түпкі мағынадағы түбір сөз.
б) омонимі бар сөз: көз – адамның дене мүшесі (Сенің көзің әдемі), көз – бір нәрсенің бастауы (Бұлақтың көзін аш),көз – қарайлап жүру (Кішкентайларға бас көз боп жүр).
в) синонимі бар сөз : көз – жанар – шырақ.
3. Сөздердің тіркесу сипатына байланысты туған мағыналары:
б)фразеологиялық байлауы бар: көз байлау,көз болу,көз жазып қалу,көз қиығын салу т.б.
4. Сөздің стилистикалық қызметіне байланысты туған лексикалық мағыналары:
б) бейтарап мағыналы.
5. Сөздердің қолданылу сипатына байланысты түрлері:
а) жалпылама лексикаға тән.
