Question

Желтоқсан шежіресінің бүгінгі таңға берген тәлім-танымы (шығарма)

Answer 1

«Моңғолдың құпия шежіресі» кейде «Юан патшалығының құпия шежіресі» деп те аталады. «Юан тарихындағы» моңғолша дыбыстық аудармасы «топча», ханзуша «ел тарихы»  деп аударылған. Бұл кітапты кезінде Моңғолия қазақтары да қазақ тіліне аударып жариялаған. Бірақ ғылым саласындағылар оның  түп нұсқаға қайшы келетінін көрсетіп , мұны «Моңғұлдың құпия шежіресі» дегеннен «моңғолдың тарихына қатысты аңыздардың аудармасы» деген жөн деп те қаралған. 1992 жылы аталмыш кітаптың қазақша нұсқасы ұлттар ба Олзвой Төрбат, Мыркамал Жәлелханұлы, Әбдірешит Тойлыбайұлының аудармасымен жарық көрген. Олар Даур Унтибудың 1979 жылы Ішкі моңғол халық ба жағынан жарық көрген «Моңғолдың құпия шежіресінің» жаңаша аударған нұсқасын негізге алғандай болғанымен, аудармашылар да, баспа қызметкерлері де тағы қай нұсқаға негізделіп аударылғаны жайлы анық сілтеме жасамаған. Моңғолияда тұратын қазақ оқымыстысы Мағауия Сұлтанияұлының аудармасымен  әрине қазақ оқырмандары «Моңғолдың құпия шежіресімен» танысуына мұрындық болды. Кейін Абай Мауқараұлының 1998 жылы «Лу.Алтын шежіресінің» қазақша аударма нұсқасы Қазақстан ғылым ба жағынан жарық көрді. Ол Лувсанданзанның нұсқасына негіздеп аударған. Бұл аударма нұсқаларының барлығының өзіндік ерекшеліктері бар. Осылай дей тұрғанымызбен бұл аудармалар ту бастан-ақ  «Моңғолдың құпия шежіресін» одан ары жұмбақтап, тарих оқырмандарының түсінігін тіпті де бұлыңғырлатып жіберген. Өкінішті тұстары да жоқ емес. Мұның өзі аударма еңбектердің қадам сайын шектемеге ұшырап отыратындығын танытса керек. Өшпес шығарма ежелден бар, өшпейтін аударма жоқ. Бұл мақалада «Моңғолдың құпия шежіресінің» дүниеге келуі, таралуы, оның нарқы және ықпал-әсері жайлы мәселелер көзделді, қазақша аударма нұсқадағы олқылықтардың себеп-салдарына алғашқы қадамда зерттеу жүргізілді.