Абай Құнанбаев (1845-1904). Абай 1845 жылы Шығыс Қазақстан облысында (бұрынғы Семей облысы) орналасқан қазіргі Абай ауданындағы (бұрынғы Қарқаралы) Шыңғыс тауының түбінде дүниеге келген.
Ол белгілі қазақ ақыны, ұлы ойшыл, композитор, философ, жазба қазақ әдебиетінің негізін қалаушы және оның алғашқы классигі болды.
Оның өз ұлтынан қалдырған мұрасы әндер мен өлеңдерге, аудармалар мен прозаларға бай. Оның Пушкин, Лермонтов, Крылов сияқты орыс жазушылары мен ақындары жазған поэзияға аудармалары Қазақстанның ұлттық патронатына айналды. Ол Шиллер, Гете, Байрон шығармаларын қазақ тіліне аударды.
Ұлы ойшыл жасаған «Қара сөздер» [Сөздер кітабы] (проза) этникалық философиялық шығарманы құрайды. Оның бұл туындысы - 19 ғасырдың екінші жартысындағы қазақтың ұлттық өмірін зерттеу. Ол өзі өмір сүрген елдің әлеуметтік мәселелеріне әсер етті.
Ол сонымен бірге елді басқаруға қатысып, күрделі мәселелерді әділ шешуге тырысуда белгілі бір рөл атқарды.
Абайдың есімі бүкіл әлемге әйгілі Шекспир, Гете, Пушкин сияқты көптеген елдерде танымал, өйткені оның ұлы сөздері бір халықтың ғана емес, бүкіл адамзаттың рухани қамқорлығына айналды.
Объяснение:
Жауаптары:
Жауаптары:12 - билет
3) Мәтіндегі тәуелдік жалғауы бар сөздер:білімнің, адамның.
20-билет
1) Мәтінді оқып,сұрақтар қой.
1.Қандай адам болашақта дегеніне жетеді? (Арманшыл адам)
2.Қай кезден бастап адам өзінің жүрегі қалаған мамандыққа бейімделе бастайды? (Жас кезден)
3.Жастардың басты міндеті қандай? (Ата-ананың, ұстаздың берген сапалы білімі мен өнегелі тәрбиесін дұрыс ұғынып, түсініп оқу ).
23-билет
2) Жалғаудың түрлері,мысал.
Жалғау — сөз бен сөзді байланыстыратын, сөз аралығындағы қатынастардың көрсеткіші болып табылатын, сөзге грамматикалық мағына үстейтін қосымшалар. Жалғаудың төрт түрі бар: көптік, тәуелдік, септік, жіктік.
Тәуелдік жалғау, әдетте, бір заттың басқа бір затқа тәуелді екенін білдіретін қосымша.Мысалы: менің қаламым; сенің қаламың; сіздің қаламыңыз, оның қаламы.
Септік жалғаулары арқылы есімдер сөйлемдегі етістіктермен де, шылау сөздермен де, есімдер өзді-өздері де жалғасып әр алуан қарым-қатынасқа түседі.Мысалы,еңбек,еңбектің,еңбекке,еңбектен,еңбекті,еңбекте,еңбекпен т.б.
Көптік жалғау — жалғанған сезіне көптік мағына беретін қосымша. Көптік жалғауының дыбыс үндестігіне қарай алты варианты қолданылады: -лар, -лер, -дар, -дер, -тар, -тер(қала-лар, мекеме-лер, ғалым-дар, езен-дер, ат-тар, шөп- тер).
Жіктік жалғау – баяндауышқа ғана тән жалғау.Мысалы,мен бардым,ол отырды,біз келдік т.б.
25-билет
2) Үндестік заңының ережесі,мысал.
Үндестік заңы – түбір мен қосымшаның және сөз аралығындағы дыбыстардың бір-біріне ықпал жасап, өзара үйлесіп, айтылуын үндестік заңы дейміз.
Оның екі түрі бар: 1) буын үндестігі, 2) дыбыс үндестігі.
Тіліміздегі сөздердің басым көпшілігі не біркелкі жуан, не біркелкі жіңішке айтылады.
Мысалы:
Жуан сөздер: балалар, қалалар, қызылдау.
Жіңішке сөздер: жерлерді, ініміз, күнделік.
3) "Азамат","қайраткер" сөздерін жіктеу.
Жекеше:
І жақ:Мен азаматпын,қайраткермін.
ІІ жақ: Сен азаматсың,қайраткерсің.
Сыпайы түрде:Сіз азаматсыз,қайраткерсіз.
ІІІ жақ:Ол азамат,қайраткер.
Көпше:
І жақ: Біз азаматпыз,қайраткерміз.
ІІ жақ:Сендер азаматсыңдар,қайраткерсіңдер.
Сыпайы түрде:Сіздер азаматсыздар,қайраткерсіздер.
ІІІ жақ:Олар азамат,қайраткер.