Табиғат – адамзатқа аманат
Бір кездері күнкөрісі табиғатқа тәуелді болып, оның құбылыстарын тәңірдің құдыреті деп түсінген а ң ғылым мен технологияның нәтижесінде табиғатқа қатысты танымы мен түсінігі өзгеріп, одан барынша алшақтай бастады. Табиғаттың байлығын иемденуге деген шексіз ашкөздік пен құмарлық әлемді жаулаушы және отар елдерге бөлді. Өзгенің есебінен баюды мақсат тұтып айналасын жаулап ала бастаған билеушілер өзінің басты мақсаты мен мүддесін бүркемелеу үшін түрлі амал-айладан бас тартқан жоқ. Оны біреу ерте, біреу кеш түсінді.
Мәселен, Америка құрлығын жаулап алған басқыншылар ондағы халықтың күнкөріс көзі болған аң-құсты қыру арқылы өз мақсатына жеткенін бүгінде республикадағы естияр азаматтың бәрі біледі. Алайда мұндай жағдай қазақ жерінде де болғанын біреуі білсе, біреуі білмейді. Бұған арысын айтпағанда ХХ ғасырдың алғашқы жартысындағы қолдан жасалған аштық пен қуғын-сүргін, одан кейінгі тың және тыңайған жерлерді игеру мен ядролық сынақ алаңдарының жергілікті халықтың өсіп-өркендеуін қаншалықты тежегенін жан-жақты сараптап, әділ бағасын беруге аса құлшыныс танытпауы өз әсерін тигізуде. Сондықтан да керқұланнан тартып тарпаң мен құланнан, жолбарыстан қалай айрылғанымызды қазіргі ұрпақ кітаптан ғана біледі
тип-қандай да бір заттың белгілі бір қасиеттерді иеленген пішіні;
объектінің нақты жиыны, сипаттамасы;
программалау тілдерінде — мөндер жөне оларға қолданылатын амалдар жиыны;
жанр (французша genre, латынша generіs — түр, тек) — өнердің барлық түрлерінде тарихи қалыптасқан іштей жіктелім жүйесі. жанрлық жіктелім әрбір өнер түрінің ерекшелігіне байланысты өзіндік жанрлық жүйе құрайды. мысалы, музыкадағы “ән”, “күй”, “романс”, “симфония”, т.б. жанрлар бейнелеу өнеріне тән емес, бейнелеу өнерінде “натюрморт”, “пейзаж”, “портрет” сияқты жанрлар болса, әдебиетте “айтыс”, “жыр”, “әңгіме”, “роман”, “эпопея”, т.б. жанрлар бар. солай бола тұрғанмен барлық өнер түрі үшін ортақ жанрлық жіктелім үрдісі бар, сол үрдіс әр өнер түрінде өзінше көрініс табады. бұл үрдіс, яғни жанрға анықтама беру заңдылығы көпқырлы және бір-бірімен тығыз байланысты болғандықтан, оған көзқарас та біртекті емес. әдебиеттегі жанр — әлем әдебиетіндегі немесе нақтылы бір ұлттық әдебиеттегі белгілі бір дәуірде қалыптасқан, ортақ типологиялық, т.б. белгілері бар көркем шығармалар түрлерінің жүйесі. жанр ұғымының мазмұны әдеби процесс барысында ұдайы өзгеріске түсіп, күрделеніп отыр, мұның өзі жанр туралы ғылыми түсініктердің әлі де жетілмегендігін көрсетеді. “жанр” сөзі француз тілінде “тек” ұғымын береді, сондықтан да эпос, лирика және драманы ертеректе жанр деп атады, кейде жанр термині әдеби түр терминімен теңестіріледі (қ. әдебиеттің тегі мен түрі). ал шын мәнінде жанрлар аталған үш тек пен әдеби түр құрамына кіреді. жанрдың әдебиеттің тегі мен түрінің қайсысына жататынын көркем шығарманың эстет. сапасы, көлемі, соған сәйкес жалпы құрылымы айқындайды. тарихи тұрғыдан алғанда, ұлттық өнердегі кез келген жанр біржола жоғалып кетпейді, тарихи объективті жағдайға байланысты белгілі бір кезеңде әдеби процесте “кейін шегінуі” мүмкін. бұрын болған кейбір жанр жаңа уақыт талабына қайта сай келсе, “жанрлық жад” (м.бахтин) қайта оянып, соның негізінде әлгі жанр түрленіп, әдеби процесте алдыңғы қатарға шығады. әдебиет тарихында барлық дәуірді басынан өткеріп, жоғалмаған жанрға мысалды жатқызуға болады. кейінгі дәуірде қайта өрлеген жанрларға трагедия мен новелла жатады. кез келген жанрдың тарихи жолы өте күрделі, өйткені, әрбір ұлы суреткердің шығармашылығында ол түрленіп отырады. мыс., әдебиеттегі психологиялық роман жанры ң ішкі әлеміне терең бойлау процесінде қалыптасты.