«Ғылым таппай мақтанба,
Орын таппай баптанба...» -дегендегі орын тап деп отырғаны - алған білімді, үйренген ғылымды жұмсайтын орын. Бұдан Абай:
«Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол...» -деп адамдық, адамгершілік жайын қозғайды. Алайда ойының негізгі желісін үзбейді. Бұл тұста ерекше бір көңіл бөлерлік жай - Абай ғалым болу мен адам болу мәселесін бір-бірімен сабақтастыра айтады, бүл екеуінің тамыры, түбі бір деп санайды. Ғалым болудың басты шарты - не нәрсені болсын ақыл таразысына салып өлшеу, ақыл сенген нәрсеге ғана сену және көзің анық жеткен шындықты тура айтудан тайынбау екендігін нақтылап, мейлінше дәлелді етіп, шегелеп айтады. Осы өлеңдегі Абайдың надандықпен айтылған сөзге ерме дей отырып, «ақсақал айтты, бай айтты...», егер қисық көрінсе кімнің сөзі болса да, тіпті жақын адам айтса да, ақылмен жеңуді үлгі етуі әсіресе, сол өткен ғасырдағы қазақ өмірінің жағдайында бірден-бір батыл айтылған пікір болғаны анық. Үлкен адамға, лауазымы жоғары адамға қарсы келіп, өз ойын көлденең тарту сыпайыгершілікке келмейді дегенді желеу қылып, шындықты тура айтуды қалайда шектеу, қолдамау ол заман ғана емес, бүгінгі заманда да аз кездеспейтінін ескерсек, Абайдың осы пікірінің мәні зор дейміз. Ендеше:
«Ақымақ көп, ақылды аз,
Деме көптің сөзі - пұл...» - дегенді көпке топырақ шашқандық емес пе деп көлгірсімей, ашық айтылған, жастарды артық сенгіштіктен сақтандыратын ащы өмір шындығы деп бағалауымыз орынды.
«Сөзіне қарап кісіні ал,
Кісіге қарап сөз алма...» -
деген нақыл түрінде келетін түйін жоғарғы пікірлерге орайлас, жалғас. Сырттай қарағанда мұның өзі бір түрлі, тосын естілуі мүмкін, өйткені кісіні сөзіне қарай бағалама, ісіне қарай бағала дейтін үйреншікті пікірге қарама-қарсы келетін секілді. Ал, байыппен қарасақ, мұнда терең мағына жатыр. Кісіні сөзіне қарай, яғни, ақылына, ойына қарай бағала, кісіге қарап, оның мансабына, дәулетіне қарап ақылға сыймайтын, қисынға келмейтін сөзіне иланып алданып қалма, «надандықпен кім айтса, ондай түпсіз сөзге ерме...» деген даналық пікірді аңғартады. Абай надандыққа, қандай да болсын теріс, кертартпа ықпалға қарсы тура алатын оқыған, біліммен қаруланған адамды құрметтеу керек деп санайды. Ең алдымен білімді, ғалым адам мақтан тұтуға лайықты. Ақылды, парасатты адамның идеал бейнесін ұсына отырып, Абай оған жақсылықты жамандықтан ажырата білмейтін, ағыммен ілесіп жүре беруге бейімделген надан, қараңғы адамды қарсы қойды. Топас, кертартпа адамның осы жағымсыз типі ақынның шығармашылық жолына өте тән және ағарту ісін, өнер-білімді жақтаушы Абайдың алдыңғы қатарлы көзқарасын білдіреді. Өлең 6-8 буынды аралас ұйқас үлгісінде жазылған. Алғаш 1909 ж. С.-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайұғылының өлеңі» атты жинақта жарияланды. Басылымдарында бірқатар текстол. өзгерістер кездеседі. 1909 жылғы жинақта 38-жол «Шыныменен өлсеңіз» делінсе, басылымдарда бүл жол Мүрсейіт қолжазбалары бойынша «Шын сөзбенен өлсеңіз» болып берілген. Мүрсейіт қолжазбаларында, 1909 жылғы жинақта 40-жол «Кәпір болдың демес қой» деп берілсе, басылымдарда бұл жол «Күпір болдың демес қой» ретінде алынған. Мүрсейіт қолжазбаларында, 1939, 1945, 1954 жылғы жинақтарда 42- жол «Көп көзіне көріне айтпа» болса, қалған басылымдарға бүл жол 1909 жылғы жинаққа сәйкес «Көп орында көріне айтпа» делінген. «Сізге ғылым кім берер, жанбай жатып сөнсеңіз» деген 26, 27-жолдар 1909 жылғы басылымға кірмей қалған. 1909, 1939, 1945, 1954 жылғы жинақтарда 75-жол «Сөзін оқып және ойла» болып алынса, қалған басылымдарда бүл жол Мүрсейіт қолжазбаларына сәйкес «Сөзін оқы және ойла» деп берілген. Туынды ағылшын, араб, азербайжан, қарақалпақ, қырғыз, орыс, өзбек, тәжік, түрікмен, ұйғыр т. б. тілдеріне аударылған.
Объяснение:
Тема «маленького человека» в «Шинели» поднимается Гоголем неслучайно. Типизация героев – один из основных признаков реалистического метода творчества, а образ «маленького человека» стал традиционным для русского реализма. Его создателем по праву считается Александр Пушкин (Самсон Вырин из «Станционного смотрителя»). Оба автора даже в самом прозаическом персонаже видят скрытые сокровища души. Любовь, самоотречение или преданность идеалу «маленькие люди» не выпячивают на всеобщее обозрение, а хранят глубоко в сердце. Этого близорукое общество не видит, явно пренебрегая ими, считая ничтожествами тех, кто на самом деле на голову выше остальных.Конфликт в повести Гоголя «Шинель» — большая трагедия маленького человека, у которого отняли единственную ценность. Но главная проблема состоит в том, что никто не сочувствует герою, он не находит поддержки у окружения. Его беду лишь усугубляют равнодушие или насмешки. С одной стороны, автор протестует против мира, который превращает человека в Акакия Акакиевича, нашедшего смысл жизни в вещи. Он резко критикует тех, кто «натрунились и наострились вдоволь» над «вечными титулярными советниками». Таких забитых и сломленных людей вообще не должно быть. С другой стороны, Гоголь – реалист, он понимает, что они есть и будут, поэтому призывает хотя бы обратить внимание на несчастных Башмачкиных, не допустить трагической развязки их судьбы.
Образ Башмачкина ничуть не приукрашен автором: интересы Акакия Акакиечива убоги. Его идеал и предел мечтаний – шинель. Символ шинели, конечно же, понятен: защита от холодного, враждебного мира, единственная отрада и подруга жизни. Зато к цели герой идет по мукам, ограничивая себя во всем. Он отказывается от ужинов, от свечки по вечерам, от стирки белья у прачки, лишь бы накопить на вожделенную покупку. Многие усматривают в нем черты святого Акакия Синайского, этим и объясняется необычное имя чиновника. Смирение, безропотность, самопожертвование – вот, что роднит героев жития и гоголевской повести.
Проходя через испытания, человеческий дух закаляется. Так и Башмачкин становится сильнее, в голове появляются смелые мысли и далеко идущие планы: «не положить ли куницу на воротник?». День обретения шинели стал для героя настоящим праздником раскрепощения. Привычный рутинный ход его жизни, наконец, нарушился: «Пообедал он весело и после обеда уж ничего не писал, никаких бумаг, а так немножко посибаритствовал на постели, пока не потемнело». Потом он направился на своеобразную вечеринку по случаю обновки и выпил целых два бокала шампанского. Но вся ирония автора уступает место негодованию, когда у героя отнимают его достояние. Страдания, испытанные Башмачкиным после утраты шинели, сравнимы со скорбью о смерти любимого человека. Акакий Акакиевич ищет защиты у государства, однако его лишь разгневала «значительное лицо». Большая трагедия заключена в том, что мир равнодушен к горю маленького человека. Шинель грела и берегла героя, а люди только издевались над ним или не обращали своего драгоценного внимания на его судьбу. Холодный Петербургский климат ассоциируется с атмосферой в коллективе, где даже горячее сердце спустя время либо покрывается инеем, либо перестает биться.